Cây cỏ xước là một trong những vị thuốc có công dụng chữa được nhiều bệnh, đặc biệt bệnh khớp rất hiệu quả. Mặc dù là một loại thảo dược được sử dụng trong rất nhiều bài thuốc điều trị bệnh của y học cổ truyền từ hàng trăm năm về trước, tuy nhiên việc dùng cây cỏ xước không đúng liều lượng có thể sẽ gây ra các tác dụng không mong muốn. Vậy cây cỏ xước là gì? Tác dụng trị bệnh của cây cỏ xước ra sao? Hãy cùng Blog Sống Khỏe tìm hiểu rõ hơn về loại thảo dược này trong video dưới đây nhé!
Xem xong video này, các bạn sẽ biết được thông tin sau:
• Cây cỏ xước là gì?
• Phân loại cây cỏ xước
• Thành phần của cây cỏ xước
• Phân bố, thu hoạch và chế biến cây cỏ xước
• Tác dụng của cây cỏ xước
• Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây cỏ xước
• Lưu ý khi sử dụng cây cỏ xước
—————————————-
Cây cỏ xước là gì?
Như các bạn đã biết, cây cỏ xước thuộc họ rau dền với danh pháp khoa học là Amaranthaceae. Đây là loài cây sống lâu năm, sinh trưởng và phát triển mạnh trong môi trường tự nhiên, thường chỉ cao trung bình khoảng 1 – 2m, phân thành nhiều nhánh nhỏ. Lá cây cỏ xước đơn giản, thường mọc so le đối nhau, phiến lá dày, cuống nhỏ. Hoa cỏ xước thường mọc ra từ các kẽ lá thành từng cụm nhỏ. Quả hình trứng thuôn hoặc bầu dục, mỗi quả đều chứa 1 hạt đen nhỏ bên trong. Không chỉ có vậy, rễ của loại cỏ này còn có chứa axit oleanolic. Trong hạt cỏ xước có chứa hentriacontane, saponin và một số thành phần khác.
Ngoài ra, cây cỏ xước còn được sử dụng nhiều trong các bài thuốc dân gian chữa đau xương khớp, thoái hóa khớp, bệnh gout, chữa sỏi thận, tiểu đường và giúp ổn định huyết áp, hỗ trợ điều trị bệnh tim mạch hiệu quả.
Phân loại cây cỏ xước
Cây cỏ xước cỏ thường được chia làm 4 loại cây như sau:
• Cỏ xước lông trắng (tên khoa học là achyranthes aspera var. argentea).
• Cỏ xước Ấn Độ (tên khoa học là achyranthes aspera var. indica).
• Cây cỏ xước xám đỏ (tên khoa học là achyranthes aspera var. rubrofusca).
• Cỏ xước nguyên chủng (tên khoa học là achyranthes aspera var. aspera).
Thành phần của cây cỏ xước
Trong thân cỏ xước có chứa:
• 81,9% nước
• 3,7% protid
• 9,2% glucid
• 2,9% xơ
• 2,3% tro
• 2,6% carotene
• 2,0% vitamin C
Trong rễ cỏ xước có chứa: Acid oleanolic (sapogenin)
Trong hạt cỏ xước có chứa:
• Hentriacontane và saponin 2%
• Acid oleanolic
• Saponin oligosaccharide
• Acid oleanolic 1,1%.
Phân bố, thu hoạch và chế biến cây cỏ xước
Phân bố cây cỏ xước
Loại thảo dược này được tìm thấy ở hầu hết các nước châu Á, châu Phi như Việt Nam, Nhật Bản, Lào, Triều Tiên, Ấn Độ, Nepal, Philippines, Indonesia,…
Cây thuốc thường mọc ở các sườn đồi, ven bờ sông, ven đường, nương rẫy, ưa sinh trưởng tại nơi có đủ ánh sáng và đất có nhiều dinh dưỡng, ẩm.
Cây cỏ xước được tìm thấy ở Việt Nam chủ yếu là giống cỏ xước lông trắng, mọc hoang ở nhiều nơi khác nhau, chỉ cần có đầy đủ ánh sáng và dưỡng chất. Nhiều nhất là những địa phương có khí hậu thuận lợi như: Lào Cai, Vĩnh Phúc, Sơn La, Lai Châu,…
Thu hoạch và chế biến cây cỏ xước
Cây mọc hàng năm, phát triển mạnh từ tháng 2 đến tháng 10 hàng năm. Thu hoạch quanh năm. Cả cây được đem về rửa sạch, cắt riêng phần rễ, thân, lá, thái mỏng rồi đem phơi hoặc sấy khô.
Trường hợp chỉ thu hoạch rễ, vụ thu hoạch chủ yếu là vào mùa đông. Lúc này thân và lá đang héo khô và rễ đã phình to. Rễ cây được đào lên, cắt bỏ rễ nhỏ. Phơi rễ cho đến khi vỏ ngoài nhăn lại rồi hun khói vài lần với lưu huỳnh. Cuối cùng cắt bỏ phần đầu nhọn của rễ, thái lát mỏng, phơi khô.
Tác dụng của cây cỏ xước
Theo kinh nghiệm truyền thống xưa, ông bà ta đã dùng cây cỏ xước nấu nước uống để giải nhiệt, đào thải độc tố, lọc thận, giúp lợi tiểu. Ngoài ra, uống trà cỏ xước còn có công dụng bồi bổ và tăng cường hệ miễn dịch.
Dưới đây là một số tác dụng nổi bật của cây cỏ xước:
Theo y học cổ truyền
Trong Đông y, đây là vị thuốc lành tính, vị đắng nhẹ, có công dụng làm thuốc an thần, thông tiểu, giải nhiệt, tiêu viêm, giảm đau, chữa viêm khớp. Bên cạnh đó, nó còn có tác dụng hỗ trợ điều trị cao huyết áp, bệnh gout, viêm gan, thận.
Theo y học hiện đại
Dựa trên những tác dụng dược lý của cỏ xước, các nhà nghiên cứu đã chiết xuất rễ cỏ xước vào một số loại thuốc Tây y với công dụng trị bệnh về gan, thận. Đồng thời, giúp cân bằng cholesterol trong cơ thể. Ngoài ra, dược chất saponin trong rễ có khả năng kích thích sự co bóp cơ trơn của tử cung giúp điều hòa kinh nguyệt.
Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây cỏ xước
Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ cây cỏ xước để bạn tham khảo:
Cây cỏ xước chữa sỏi thận, mật
Bài thuốc chữa suy thận, phù thũng, nặng chân, vàng da
• Dùng 30g rễ cỏ xước sao vàng, 30g mã đề cả cây, 30g cúc bách nhật cả cây, cỏ mực 30g.
• Sắc tất cả nguyên liệu trên sao cho được lượng nước vừa đủ.
• Ngày uống 2 – 3 lần, mỗi ngày 1 thang.
• Duy trì uống trong vòng 7 – 10 ngày.
Bài thuốc chữa phù thũng, vàng da
• Dùng cỏ xước, rễ cỏ tranh, bông mã đề, dây khố rách mỗi loại 20 – 25g.
• Rửa sạch sắc nước uống.
• Ngày uống 2 lần (sáng và tối).
Bài thuốc chữa vàng da do tắc mật
• Cỏ xước 100g, 1 bộ gan lợn nấu chung với nhau cho thật nhừ.
• Sau khi đun xong chắt lấy nước uống trong ngày.
Cây cỏ xước chữa đường tiết niệu
Bài thuốc chữa đái ra máu
• Dùng 20g rễ cỏ xước, 40g củ mài sao vàng, 40g hạt sen sao vàng, bông mã đề lá trắc bách diệp sao cháy, cỏ nhọ nồi sao đen.
• Tất cả tán thành bột mịn.
• Có thể pha nước uống, ngày uống 2 lần, mỗi lần 12g.
Bài thuốc chữa tiểu tiện đau buốt
• Dùng cỏ xước một nắm (khoảng 20g); sắc nước uống (Nam dược thần hiệu).
Bài thuốc chữa đái đục
• Dùng rễ cỏ xước 20g, củ mài 20g, ý dĩ 40g, rễ cỏ tranh 12g, rễ bấn trắng 12g, bông mã đề (sao) 12g; sắc nước uống trong ngày.
Cây cỏ xước chữa bệnh xương khớp
Bài thuốc chữa viêm khớp dạng thấp
• Rễ cỏ xước tẩm rượu sao vàng 20g, độc hoạt 12g, tang sinh ký 16g, dây đau xương 16g, tục đoạn 12g, đương quy 12g, thục địa 12g, bạch thược 12g, đảng sâm 12g, tần giao 12g, quế chi 8g, xuyên khung 8g, cam thảo 6g, tế tân 6 g.
• Sắc các nguyên liệu trên với lượng nước vừa đủ.
• Chia nước sắc được uống 3 lần/ngày, mỗi ngày một thang, dùng trong 10 ngày.
Chữa đau nhức xương khi thời tiết thay đổi
• Cỏ xước 15-20g, sao vàng, hạ thổ, sắc nước uống trong ngày; uống theo từng đợt (15 ngày cho 1 liệu trình).
• Rễ cỏ xước 40g, rễ lá lốt 20g, có thể thêm thân và rễ cây ké đầu ngựa 40g; sắc nước uống.
Bài thuốc chữa đau thần kinh tọa
• Dùng rễ cỏ xước 20g, lá lốt 16g, thiên niên kiện 12g, củ ráy sao 12g, tô mộc 12g, cẩu tích 12g, đỗ trọng 16g, ngải cứu 12g, ý dĩ 20g, lá thông 12g, nước 1000ml.
• Sắc 1 lít nước đến khi còn 300ml; chia 2 lần uống trong ngày.
Bài thuốc điều trị bệnh gout
• Dùng cỏ xước, lá tất bát, rễ cây cẩu trùng vĩ, rễ bưởi bung mỗi vị 15g.
• Thái mỏng, sao vàng các nguyên liệu trên.
• Sắc 4 bát nước đến khi còn 2 bát, uống 3 lần trong ngày.
• Kiên trì dùng từ 7 – 10 ngày.
Cây cỏ xước chữa tai mũi họng
Bài thuốc chữa miệng lưỡi lở loét
• Dùng 1 nắm cỏ xước tẩm rượu nhai nát và ngậm nuốt nước.
• Có thể sắc nước hơi đặc và ngậm uống.
Bài thuốc chữa hóc xương thông thường
• Dùng lá cỏ xước một nắm, nhai nuốt dần nước, bã đắp ở cổ.
Bài thuốc chữa viêm mũi dị ứng
• Rễ cỏ xước 30g, lá diễn, đơn buốt mỗi vị 20g sắc với 400ml nước còn 100ml.
• Uống trong ngày, nên uống khi thuốc còn ấm.
• Dùng trong 5 ngày.
Cây cỏ xước chữa máu nhiễm mỡ, tăng huyết áp, xơ vữa động mạch
Bài thuốc 1:
• Sao vàng 20g hạt muồng và 30g cỏ xước, sắc chung với ngưu tất.
• Ngày uống 2-3 lần, mỗi ngày 1 thang.
Bài thuốc 2:
• Cỏ xước, đương quy mỗi vị 16g, hạt lạc giời sao vàng, xuyên khung, cỏ cứt lợn mỗi thứ 12g, nấm mèo 10g, hạn liên thảo 20g.
• Sắc tất cả nguyên liệu trên, chia thành 3 lần uống.
• Kiên trì từ 20 – 30 ngày.
Bài thuốc 3:
• Cỏ xước khô 6g sắc cùng 10 cây thành ngạch đến khi cạn còn ⅓.
• Uống sau ăn 30 phút, duy trì trong 2 tháng.
• Nếu chưa dứt thì nghỉ 3 ngày rồi dùng liệu trình tiếp theo.
Ngoài những bài thuốc được kể ở trên, thì còn có một số bài thuốc chữa bệnh khác từ cây cỏ xước như: Chữa kinh nguyệt không đều, huyết hư; Chữa quai bị; Chữa chướng khí, mê man nguy cấp; Điều trị mụn, đẹp da;….
Lưu ý khi sử dụng cây cỏ xước
Bên cạnh những lợi ích tốt cho sức khỏe, nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, người sử dụng có thể sẽ gặp phải một số tác dụng phụ của cây cỏ xước như đầy bụng, nôn mửa, khó chịu, nhức đầu, dị ứng,… nếu sử dụng không đúng cách. Để tránh những tác hại của loài cây cỏ xước này, người sử dụng cần phải lưu ý những điều như sau:
• Không nên sử dụng quá liều lượng trong một ngày và không tự ý thêm bất kỳ dược liệu nào khác vào bài thuốc.
• Nước thuốc tuyệt đối không được để qua đêm, không tiếp tục sử dụng khi đã bị thiu hoặc hư hỏng.
• Những đối tượng không nên sử dụng bao gồm: phụ nữ mang thai, người đang trong thời kỳ kinh nguyệt, nam giới mắc chứng di tinh, mộng tinh, trẻ nhỏ.
• Người có mắc bệnh về dạ dày, đường ruột, hạ huyết áp nên thận trọng trong quá trình sử dụng. Để điều trị thật hiệu quả, cách tốt nhất là nên hỏi ý kiến của các bác sĩ, chuyên gia trước khi dùng.
• Khi sử dụng, nếu nhận thấy có những dấu hiệu bất thường như: dị ứng, tiêu chảy,… thì bạn cần phải đến ngay cơ sở y tế gần nhất để khám chữa kịp thời.
• Không đồng thời sử dụng cây cỏ xước với các thảo dược như: huỳnh hỏa, bạch tiền, quy giáp và lục anh bởi vì khi đó có thể dẫn đến giảm tác dụng hoặc thậm chí là sinh ra các độc tố gây ảnh hưởng đến cơ thể.
Trên đây là những thông tin về tác dụng trị bệnh của cây cỏ xước. Hy vọng qua video này sẽ giúp bạn tìm hiểu rõ hơn loại cây thảo dược quý này. Cảm ơn các bạn đã theo theo dõi Blog Sống Khỏe nhé.
